GIA ĐỊNH THÀNH

GIA ĐỊNH THÀNH CÒN ĐƯỢC GỌI LÀ THÀNH BÁT QUÁI, HAY THÀNH QUI ĐƯỢC XÂY DỰNG VÀO NĂM NÀO. ĐÔI NÉT VỀ KIẾN TRÚC VÀ QUÁ TRÌNH XÂY DỰNG THÀNH NÀY.
 

Tháng 2 năm Canh Tuất 1790, Nguyễn Ánh cho xây dựng thành Gia Định trên nền đồn cũ ở làng Tân Khai.
Thành Gia Định còn gọi là thành Bát Quái hay thành Qui, có hình như hoa sen mở ra 8 cửa, thông với 8 con đường ngang dọc từ đông sang tây và từ nam đến bắc. Trên thành có “vọng đẩu bát giác tọa” (chỗ ngồi canh hình bát giác) cho lính gác, ở bên treo thang dây để lính lên xuống.

Thành có 3 lớp bảo vệ :
- Lớp trong cùng xây bằng đá Biên Hòa cao 13 thước mộc (thước mộc = 0,487m; tương đương 6,334m). Chân tường dày 7 trượng 5 thước (tương đương 36,554m).
- Lớp giữa là hào rộng 15 trượng 5 thước (75,525m), sâu 14 thước (6, 821m).
- Lớp ngoài là “lũy bằng đất” với chu vi 794 trượng (3.820,118m)
Đối chiếu với vị trí hiện nay thì thành Bát Quái trước đây nằm giữa 4 con đường mang tên: Đinh Tiên Hoàng (đông) - Nam Kỳ Khởi Nghĩa (tây) - Lê Thánh Tôn (nam) - Nguyễn Đình Chiểu (bắc).

Theo tên gọi cũng như cách định hướng và những chi tiết kiến trúc, thì thành Gia Định mang màu sắc Á Đông. Nhưng về bố cục và cấu tạo cơ bản thì thành được xây đắp theo kiểu Vauban (tên của viên Thống chế người Pháp có nhiều sáng kiến trong việc kiến trúc thành lũy, bố phòng quân sự).

Theo Địa chí Văn hóa thành phố Hồ Chí Minh, Lebrun (còn gọi là Brun) là người phác thảo họa đồ thành Gia Định và Olivier (Victor Olivier de Puymanue) là kỹ sư đôn đốc xây dựng thành. Nhưng chắc chắn không thể thiếu sự tham dự của Trần Văn Học (người vẽ họa đồ thành Mỹ Tho 1792 và bản đồ Gia Định 1815) trong việc phác họa đường sá và phân khu phố phường.

Để xây dựng thành Gia Định, Nguyễn Ánh đã phải huy động gần 30.000 dân phu thầy thợ, triệt hạ một số nhà cửa làng mạc để lấy mặt bằng. Do huy động quá sức, khiến dân chúng khổ cực, nhiều nơi nổi dậy chống đối gây nhiều trở ngại cho tiến độ xây dựng. Công trình cuối cùng phải tạm ngưng khi chưa hoàn tất xong ý đồ thiết kế buổi đầu./.

Khánh Vân (st)

Source : Sở Xây dựng TP. HCM